In januari 2022 trok Meta Platforms definitief de stekker uit het project, met de digitale munt ‘Diem’ (beter bekend als Libra). De aankondiging van Facebook in 2019 dat het bedrijf serieuze plannen had om zich te gaan begeven op de cryptomarkt, leidde al snel tot felle reacties van politici wereldwijd. Overheden waren bang dat Facebook daadwerkelijk een eigen digitale valuta op de markt zou gaan brengen. Jerome Powell de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (Federal Reserve) uitte vrijwel direct grote zorgen over de lancering van de Libra coin, een globale cryptocurrency die zou worden ondersteund, door een aantal grote machtige wereldwijd opererende bedrijven. De zorgen van Powell gingen niet alleen maar over de gevaren op het gebied van privacy, maar ook over de mogelijkheden voor criminelen om de Libra te gaan gebruiken voor het witwassen van traditionele valuta, drugssmokkel, mensenhandel en de financiering van terroristische activiteiten.

Financiële stabiliteit

Volgens de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank zou de financiële stabiliteit hierdoor weleens ernstig in gevaar kunnen komen. Daarnaast uitte hij zijn zorgen over de bescherming van consumenten, tegen de negatieve elementen van crypto-geld. Ook de Europese Centrale Bank en politici wereldwijd, huiverden van het idee dat Facebook een eigen cryptocurrency op de markt zou gaan brengen. Maar waarom waren overheden en centrale banken eigenlijk zo bang voor de introductie van de Libra en was die angst eigenlijk wel terecht?

Wat is de functie van centrale banken?

Centrale banken spelen een zeer belangrijke rol binnen ons economische systeem. Al jarenlang gebruiken wij traditionele valuta (fiatgeld) voor transacties binnen ons oude vertrouwde financiële stelsel, waarbij het conventionele geld wordt uitgegeven door onze overheden en de centrale banken. Onze euro, de Amerikaanse en Australische dollar, de Britse pond, de Japanse yen, de Chinese renminbi, maar ook de Nigeriaanse naira en de Braziliaanse real, worden allemaal centraal gecontroleerd en gereguleerd.

Monetair beleid

Centrale banken en overheden voeren een monetair beleid en zorgen ervoor dat de prijsstabiliteit bewaakt wordt. Ook zorgen ze ervoor dat er in crisistijd – zoals in 2008 – extra geld kan worden bijgedrukt. Daarnaast zorgen ze ervoor dat het betalingsverkeer soepel verloopt en dat er voldoende toezicht is op financiële instellingen. Een andere belangrijke taak van overheden en centrale banken is het bestrijden van valse bankbiljetten, die dagelijks in omloop worden gebracht.

Fiatgeld ruilen tegen assets

Onze traditionele valuta heeft eigenlijk alleen maar waarde, omdat onze overheden er ook daadwerkelijk een bepaalde waarde aan toekennen. Fiatgeld wordt in principe niet ondersteund door ’tastbare’ assets. We kunnen onze euro, dollar, pond of yen immers niet zomaar even inruilen bij de overheid voor een paar goudstaven, zilver, koper, granen, sojabonen, katoen, sigaretten of cacao. Traditionele valuta worden louter en alleen ondersteund door ‘vertrouwen’ en het feit dat onze overheden een bepaalde waarde toekennen aan dat geld. Wanneer je een goudstaaf, granen of sigaretten wilt kopen, dan zul je je euro, dollar, pond of yen moeten ruilen met iemand die deze assets in bezit heeft.

Innen van belasting

Overheden en centrale banken hebben de volledige controle over ons geld en het economische systeem. En zeker in onze vrije westerse maatschappij is dat best wel een fijne gedachte. De overheid bepaalt niet alleen hoe traditionele valuta in omloop wordt gebracht en transacties moeten worden uitgevoerd, maar haalt daar ook voordelen uit zoals belastinginkomsten. Doordat overheden en centrale banken het geld controleren en reguleren, kunnen ook criminele geldstromen sneller worden gedetecteerd. En uiteraard profiteren wij allemaal van deze situatie. Dankzij belastinggeld rijden we over goed onderhouden wegen, kunnen we veilig over straat, is de kwaliteit van de gezondheidszorg hoog, hebben we goed onderwijs en wordt ons vuilnis opgehaald, zodat we niet tussen de ratten hoeven te bivakkeren.

Minder zicht op geldstromen

Een brede adoptie van cryptocurrency’s door grote en machtige bedrijven zoals Facebook, kan ervoor zorgen dat overheden de controle over deze geldstromen op termijn kwijtraken, met alle gevolgen van dien. Het innen van belastingen zal dan niet alleen een stuk lastiger worden, ook de detectie van criminele activiteiten (dus ook de financiering van terreurplannen) wordt een stuk ingewikkelder. En als samenleving moet je je afvragen of dat wel een wenselijke situatie is.

Bitcoin

Bij transacties met Bitcoin wordt geen gebruikgemaakt van het traditionele geldsysteem. De coins worden gegenereerd binnen een decentraal gedistribueerd grootboek: de blockchain. Crypto-miners gebruiken hun computerkracht voor de berekening van de complexe algoritmen, die op hun beurt weer zorgen voor de verificatie en validatie van Bitcoin-transacties binnen het netwerk. Als dank voor het leveren van hun computerkracht en inspanningen worden de crypto-miners beloond met Bitcoins, die vervolgens digitaal kunnen worden opgeslagen en verhandeld.

Geen centrale derde partij

Bij Bitcoin-transacties is geen centrale partij zoals een overheid of centrale bank meer betrokken. Dat wil zeggen dat als Bitcoin of andere crypto-munten zoals Ethereum, Ripple, Verge, EOS, Litecoin, Stellar, ADA, Monero, Dash, NEO, Miota, XEM, ZEC, QTUM, VET, BAT, NANO, Lisk of welke cryptocurrency dan ook wereldwijd door de mainstream worden geaccepteerd, er een situatie zou kunnen ontstaan waardoor ons hele traditionele banksysteem irrelevant wordt. En het is nog maar zeer de vraag of we dat eigenlijk wel zouden moeten willen, gezien de eventuele gevolgen die dat heeft voor onze maatschappij.

Hoe begon de economische crisis?

De opkomst van Bitcoin en de eerste altcoins ging bijna gelijk op met de financiële crisis, die in de zomer van 2007 begon. Het was een economische crisis die in tien jaar tijd verschillende vormen zou aannemen. Maar eigenlijk vond de crisis zijn oorsprong al eind jaren negentig, in de periode dat de wereld kennismaakte met het internet. Veel beleggers investeerden massaal in de meest veelbelovende internetprojecten, maar toen de internet-bubble in 2001 uit elkaar spatte, zagen beleggers hun geld razendsnel verdampen. Vele miljarden aan traditionele valuta gingen in rook op.

Leningen

De economie kreeg door deze ontwikkeling een flinke opdonder en de werkeloosheid in bepaalde sectoren nam in rap tempo toe. Ook de terroristische aanslagen van 11 september 2001, waren niet erg gunstig voor de financiële markten. De rente in de Verenigde Staten werd verlaagd, waardoor het geld goedkoper werd en mensen bereid waren om weer meer geld te gaan uitgeven, in de hoop de economie een boost te geven. Dat werkte. Mensen gingen weer meer lenen voor de aankoop van huizen, auto’s, elektronica, vakanties en luxe producten. Echter leidden al die leningen uiteindelijk weer tot nieuwe problemen en ontstond er een hypotheek-bubble.

Problemen op de Amerikaanse huizenmarkt

Mensen in de Verenigde Staten konden ineens gemakkelijk een hypotheek afsluiten tegen een hypotheekrente van 1%. De droom van een eigen huis werd voor veel Amerikanen ineens werkelijkheid. Echter stond deze rente maar voor een bepaalde periode vast. Veel huiseigenaren kwamen in de problemen, omdat zij veel te zware hypotheeklasten hadden, waaraan ze maandelijks niet meer konden voldoen. Ze hadden simpelweg veel te veel geld geleend via hypotheken met een variabele rente. Toen de rente na verloop van tijd weer steeg tot meer dan 5%, konden veel huizenbezitters de maandelijkse hypotheeklasten niet meer opbrengen. Door de verwevenheid van onze wereldeconomie sloeg de hypotheekcrisis binnen no time over naar Europa. De beurskoersen denderden omlaag en de financiële markten droogden langzaam maar zeker op.

Banken konden niet meer voldoen aan hun financiële verplichtingen

Het werd voor bedrijven moeilijker om leningen af te sluiten en te investeren in nieuwe innovaties. Banken werden voorzichtiger met het verstrekken van hypotheken, waardoor de huizenmarkt nog verder onder druk kwam te staan en de huizenprijzen enorm daalden. Veel huizen kwamen onder water te staan, waarbij de hypotheekschuld veel groter is dan de verwachte verkoopprijs van de woningen. Hierdoor zagen veel huiseigenaren zich geconfronteerd met een flinke restschuld. Veel grote banken in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk kwamen verder in de problemen en het consumentenvertrouwen daalde tot op een dieptepunt. Veel mensen besloten vervolgens om hun geld van de bank af te halen, waardoor veel banken zelf ook niet meer aan hun financiële verplichtingen konden voldoen.

Bankruns

Deze ‘bankruns‘ hadden grote consequenties voor banken zoals de Britse bank Nothern Rock, die noodgedwongen moest worden genationaliseerd door de Britse overheid. De problemen bij Nothern Rock hadden direct grote gevolgen voor andere financiële instellingen, zoals de Royal Bank of Scotland en Barclays. In ons land ging de DSB Bank ten onder. Ook voor de vooraanstaande Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers was er geen redden meer aan. Het domino-effect dat inmiddels op de financiële markten was ontstaan was niet meer te stoppen. Ook in IJsland hadden de banken moeite met het herfinancieren van vervallende leningen. De problemen op de financiële markten hadden grote gevolgen voor de IJslandse economie en de op één na grootste bank Landsbanki moest door de overheid worden genationaliseerd.

Overnamestrijd en nationalisering van ABN AMRO

Al voordat de wereldwijde economische crisis begon, was er een overnamestrijd gaande rondom de ABN AMRO bank. Een aantal buitenlandse financiële instellingen hadden interesse getoond voor de bank en voerden onderling een felle strijd via juridische processen. Uiteindelijk werd ABN overgenomen door een bankentrio, dat bestond uit de Royal Bank of Scotland, Fortis en Banco Santander. Echter kwamen ook deze banken door de economische crisis in zwaar weer terecht. De hypotheekcrisis werd een wereldwijde kredietcrisis, waarbij miljarden aan traditionele valuta verloren gingen. De Amerikaanse overheid, maar ook de overheden in Europese landen lanceerden vervolgens een aantal ingrijpende plannen, om te redden wat er te redden viel. Onze eigen overheid nationaliseerde een aantal financiële instellingen zoals de ABN AMRO en SNS REAAL.

Graaicultuur

Veel crypto-liefhebbers vinden dat vooral bankiers voor een groot deel verantwoordelijk waren voor de economische crisis. De graaicultuur met de bonusregelingen en de verkoop van de meest ondeugdelijke financiële producten, hebben daar volgens hen flink aan bijgedragen. Ook de absurd hoge vergoedingen die banken hanteren voor hun financiële dienstverlening, valt bij veel mensen niet in goede aarde. De financiële malaise gaf de bankiers een nog slechtere reputatie, dan zij daarvoor al hadden. Echter zorgden banken wel voor een heleboel inkomsten en werkgelegenheid binnen de financiële sector. Zonder banken zouden deze banen verdwijnen, evenals de belastinginkomsten die werknemers van banken via hun salaris genereren.

Belangrijke rol van centrale banken

De centrale banken hebben een belangrijke rol gespeeld bij het economisch herstel. Wanneer deze instellingen en de overheid niet zouden hebben ingegrepen met kapitaalinjecties, garanties op bankleningen, een depositogarantie van € 100.000 en de nationalisering van banken, dan is het nog maar zeer de vraag of de economie zich in hetzelfde tempo had kunnen herstellen. De economische crisis heeft ervoor gezorgd dat overheden anders zijn gaan nadenken, over hun specifieke taken binnen het financiële systeem.

Prijsstabiliteit en economische groei

Het bewaken van de prijsstabiliteit en het bevorderen van de economische groei, zijn nog steeds de belangrijkste taken van een centrale bank. Maar daarnaast willen de Europese Centrale Bank (ECB) en de Amerikaanse FED in de toekomst beter kunnen inspringen, op de risico’s van een afzwakkende wereldeconomie en de gevaren van handelsspanningen tussen landen. Een wereld zonder centrale financiële instellingen – waar de globale economie wordt aangezwengeld door crypto-valuta – is volgens veel sceptische politici en andere tegenstanders van cryptocurrency’s, geen goede ontwikkeling.

Stabiele coin

Naast Jerome Powell van de Amerikaanse centrale bank uitte ook Donald Trump keiharde kritiek op de plannen van Facebook, om de Libra coin op de markt te brengen. Volgens hem waren cryptocurrency’s onbetrouwbaar en konden Bitcoin en altcoins dan ook nooit de plaats innemen van traditionele valuta. Facebook gaf aan dat de Libra gekoppeld kan worden aan fiatgeld en staatsobligaties, waardoor deze crypto-coin in de basis stabieler zou zijn dan bijvoorbeeld de volatiele Bitcoin of Ethereum.

Enorme schaal

Centrale banken en overheden vrezen de enorme schaal waarop het social media-bedrijf opereert. Wanneer een wereldwijd opererend en machtig bedrijf zoals Facebook ook nog eens zelf een digitaal monetair systeem zou opzetten, dan is dat uiteraard iets om heel goed in de gaten te houden. Volgens Trump speelden cryptocurrency’s een belangrijke rol bij het faciliteren van criminaliteit en zorgden ze ervoor dat de geldstromen niet meer goed konden worden gecontroleerd. Door de introductie van de Libra zou er volgens Trump een zeer ongewenste situatie kunnen ontstaan, waarbij overheden de grip op economische processen verliezen. Een ander bezwaar van Trump had betrekking op de wetgeving rondom crypto-activa. Een goede regulering van crypto-coins was immers vanwege de grensoverschrijdende, technische complexiteit praktisch onmogelijk.

Privéstaten

Volgens de Franse minister van Financiën Bruno Le Maire bestond er zelfs het risico dat bedrijven zoals Facebook, op termijn weleens ‘privéstaten’ zouden kunnen worden. En dat was volgens hem iets dat je linksom of rechtsom moest zien te voorkomen. Le Maire wilde dan ook snel met de ministers van Financiën uit andere Europese landen om tafel gaan zitten, om over de introductie van de Libra te gaan praten. Ook vanuit China werd gereageerd op de crypto-plannen van Facebook.

Bedreiging voor de Chinese economie

Ren Zhengfei de CEO van het Chinese bedrijf Huawei – dat gespecialiseerd is in het beheer van IT-infrastructuren, telecommunicatiediensten verleent en geavanceerde apparatuur voor telecommunicatie fabriceert – opperde het idee van een eigen digitale Chinese wereld-coin. Echter nam de Chinese overheid steeds meer stelling tegen de ontwikkelingen in cryptoland. Volgens de Chinese overheid kunnen cryptocurrency’s uiteindelijk wel degelijk een serieuze bedreiging gaan vormen voor de Chinese economie. Doordat de Libra kon worden gekoppeld aan traditionele valuta (dus ook aan de Amerikaanse dollar) had dat voor China grote gevolgen kunnen hebben. Niet alleen voor de Chinese financiële markten, maar zeer zeker ook voor de politieke betrekkingen met de Verenigde Staten.

Hoeveel crypto-coins zijn er momenteel?

Als Facebook de Libra daadwerkelijk had gelanceerd, dan was de digitale coin toegevoegd aan een lange lijst crypto-munten. Op dit moment (maart 2022) zijn er al ruim 12.000 verschillende cryptocurrency’s in omloop. Een cryptocurrency wordt gedefinieerd als virtueel of digitaal geld in de vorm van ’tokens’. Toen de wereld in 2009 voor het eerst kennismaakte met Bitcoin – de allereerste gedecentraliseerde P2P-cryptocurrency – werd al snel duidelijk dat het iets bijzonders was.

Revolutie binnen het financiële stelsel

De ‘early adopters’ waren er al snel van overtuigd dat deze nieuwe digitale valuta, weleens konden gaan zorgen voor een revolutie binnen ons financiële stelsel. Echter deed de gedachte van een financieel systeem zonder de betrokkenheid van een centrale autoriteit, ook veel wenkbrauwen fronsen. Nu zo’n 13 jaar later zijn er naast Bitcoin nog heel veel andere soorten crypto-coins ontwikkeld, die worden uitgevoerd binnen verschillende blockchain-infrastructuren. Bitcoin is momenteel de grootste (qua marktkapitalisatie) en zonder enige twijfel de bekendste, maar wordt op de voet gevolgd door coins zoals Ethereum, Ripple, Litecoin, Bitcoin Cash, Binance Coin, Tether en EOS.

Geen censuur

De meeste crypto-coins zijn per definitie min of meer zo ontworpen, dat ze niet onderhevig zijn aan de invloed van overheden of censuur. En met name dit aspect zorgt ervoor dat de ontwikkeling van cryptocurrency’s sterk onder vuur is komen te liggen bij overheden. En hoewel de werking van cryptocurrency’s van coin tot coin kan verschillen (de transacties worden uitgevoerd in verschillende soorten blockchainnetwerken), zijn de meeste crypto-valuta gebaseerd op de digitale infrastructuur van het bitcoin-netwerk, dat gebruikmaakt van Proof of Work (PoW).

Proof of Work

Deze PoW is het originele consensus-algoritme dat wordt gebruikt voor het valideren van de transacties. En hoewel veel crypto-coins zijn gebaseerd op het PoW-protocol, proberen veel nieuwe munten (altcoins) blockchain-protocollen te ontwikkelen die beter, sneller, milieuvriendelijker en meer schaalbaar zijn. Zo probeert Ethereum een blockchain-ecosysteem te realiseren, waarbij de coins (ether) eenvoudiger te creëren zijn, dan bij het mining-proces van Bitcoin. Daarvoor stapt Ethereum over van het consensus-protocol Proof of Work naar het consensus-mechanisme Proof of Stake (PoS).

Transacties tegen lagere tarieven

De ontwikkeling van financiële diensten moet altijd gepaard gaan met strikte en heldere regels, die altijd en overal toepasbaar zijn. Cryptocurrency’s zijn veel moeilijker te reguleren omdat de complexiteit van de achterliggende techniek enorm groot is. Sommige mensen vinden dat transacties met crypto-valuta alleen maar zouden moeten worden toegestaan, als ze daarbij worden ondersteund door alle centrale banken wereldwijd. Mark Zuckerberg van Facebook zag de Libra vooral als een manier om internationale transacties gemakkelijker, sneller en goedkoper te maken, zonder de noodzaak van een vertrouwde derde partij.

Libra werd ondersteund door grote machtige bedrijven

Voor de opslag van Libra coins werd gewerkt aan een crypto-wallet: Calibra. Het was de bedoeling dat je deze crypto-wallet op je smartphone kon downloaden. Vervolgens zouden alle houders van een Calibra-account transacties met Libra coins kunnen uitvoeren, naar alle andere gebruikers van een Calibra-wallet. Het feit dat Libra kon worden gekoppeld aan buitenlandse valuta, had ervoor moeten zorgen dat deze coin stabieler zou zijn dan Bitcoin en andere cryptocurrency’s. Die stabiliteit had moeten bijdragen aan de adoptie van de Libra op grote schaal. Facebook werd bij het crypto-project ondersteund door een aantal van de grootste betalings- retail- en technologiebedrijven ter wereld, zoals Visa, Ebay, Vodafona, Lyft, iliad en PayPal, maar ook de populaire muziekaanbieder Spotify, boekingswebsite Booking.com en het investeringsplatform Trive Capital waren erbij betrokken.

Was de angst van overheden en banken voor de Libra terecht?

Facebook heeft op dit moment (maart 2022) wereldwijd meer dan 2,9 miljard maandelijkse gebruikers. Dat betekent dat de Libra direct bij de lancering aangeboden had kunnen worden aan een gigantische hoeveelheid mensen. En juist dat gegeven boezemde bij veel overheden behoorlijk wat angst in. Dat die angst niet onterecht was lijkt me wel duidelijk. Als 2,9 miljard mensen allemaal de Libra waren gaan gebruiken, dan zou dat een enorme invloed hebben gehad op onze huidige globale economie. Een invloed die we zeer zeker niet moeten onderschatten. Er was dan waarschijnlijk sprake geweest van een financiële disruptie die zijn weerga niet kent. Banken zouden zelfs een deel van hun omzet kunnen kwijtraken, doordat een groot gedeelte van het betalingsverkeer door Facebook zou worden overgenomen. Het is dan ook vrij logisch dat overheden bang waren voor een massale adoptie van de Libra. .

“Er zullen in de toekomst twee soorten burgers zijn: zij die de voorkeur geven aan gemak en zij die de voorkeur geven aan privacy.”

Niels Ole Finneman

Facebook als bank?

Maar de grootste angst zat hem ongetwijfeld nog het meest in het feit, dat Facebook door deze ontwikkeling nog veel machtiger zou zijn geworden. Facebook en andere social media-platformen hebben er langzaam maar zeker voor gezorgd dat onze privacy definitief aan verdwijnen is. Maar Facebook als bank is nog een ander verhaal. In 2020 veranderde Meta Platforms de naam van het Libra-project in ‘Diem‘, maar de coin werd nooit op de markt gebracht. Begin 2022 werd het project beëindigd.

Op de hoogte blijven van de ontwikkelingen op het gebied van blockchaintechnologie? Meld je dan nu aan voor de blogpost!